มองเห็นภาพมลพิษ: วิธีวิเคราะห์และลดการปล่อยก๊าซเรือนกระจกในห่วงโซ่อุปทาน
ความเป็นกลางทางคาร์บอน (CN) เป็นประเด็นสังคมที่สำคัญที่บริษัทต่าง ๆ เผชิญอยู่ การมองเห็นภาพการปล่อยก๊าซเรือนกระจก (GHG) ออกมาจากกิจกรรมขององค์กรแต่ละรายมากน้อยเพียงใด เป็นจุดเริ่มต้นของการเดินทางเพื่อให้บรรลุ CN และในอนาคตอันใกล้นี้ บริษัทต่าง ๆ จะต้องคำนวณและเปิดเผยการปล่อยก๊าซเรือนกระจกตลอดห่วงโซ่อุปทานของตน ซึ่งสามารถนำไปสู่การพิจารณามาตรการลดการปล่อยก๊าซที่มีประสิทธิภาพ
| Advertisement | |
|
|
ญี่ปุ่น 19 มิถุนายน 2567 เมื่อเร็วๆ นี้ บริษัทต่าง ๆ เริ่มคำนวณรอยเท้าคาร์บอนผลิตภัณฑ์ (CFP) เพิ่มขึ้น อย่างไรก็ตาม บริษัทหลายแห่งประสบปัญหาในการวิเคราะห์ผลการคำนวณการปล่อยก๊าซ ทำให้ไม่สามารถดำเนินการลดการปล่อยก๊าซได้อย่างมีประสิทธิภาพ บทความนี้จะอธิบายกระบวนการพื้นฐานของการคำนวณการปล่อยก๊าซเรือนกระจกและจุดสำคัญสำหรับการลดการปล่อยก๊าซ วิเคราะห์ห่วงโซ่อุปทาน
เพื่อให้บรรลุ CN จำเป็นต้องทำความเข้าใจก่อนว่ามีการปล่อย GHG ออกมาจากกิจกรรมขององค์กรแต่ละรายมากน้อยเพียงใด การปล่อยก๊าซเรือนกระจกสามารถแบ่งออกเป็นขอบเขต 1-3 ตามความสัมพันธ์ระหว่างแหล่งกำเนิดการปล่อยก๊าซกับกิจกรรมขององค์กร
ขอบเขตที่ 1 หมายถึง การปล่อยก๊าซเรือนกระจกโดยตรงจากการดำเนินงานของตนเอง เช่น การเผาไหม้เชื้อเพลิงอย่างน้ำมันเบนซินและกระบวนการอุตสาหกรรม
ขอบเขตที่ 2 หมายถึง การปล่อยก๊าซเรือนกระจกโดยอ้อมจากการใช้ไฟฟ้า ความร้อน ไอ เป็นต้น ซึ่งจัดหาโดยบริษัทอื่น เช่น ไฟฟ้าที่ซื้อมาจากบริษัทผลิตไฟฟ้า
ขอบเขตที่ 3 หมายถึง การปล่อยก๊าซเรือนกระจกโดยอ้อมอื่นที่ไม่ใช่ในขอบเขตที่ 1 และขอบเขตที่ 2 ซึ่งรวมถึงการปล่อยก๊าซจากธุรกิจอื่นที่เกี่ยวข้องกับห่วงโซ่อุปทานของบริษัท เช่น การปล่อยก๊าซจากซัพพลายเออร์ การปล่อยก๊าซที่เกี่ยวข้องกับการขนส่งและการส่งมอบชิ้นส่วนและผลิตภัณฑ์ และการปล่อยก๊าซจากการใช้และการกำจัดผลิตภัณฑ์ ขอบเขตที่ 3 แบ่งออกเป็น 15 หมวดหมู่
โดยทั่วไปแล้ว การลดการปล่อยก๊าซเรือนกระจกจะมุ่งเน้นไปที่ขอบเขตที่ 1 และ 2 อย่างไรก็ตาม ในช่วงไม่กี่ปีที่ผ่านมา มีความต้องการทางสังคมที่เพิ่มขึ้นในการทำความเข้าใจและจัดการการปล่อยก๊าซตลอดห่วงโซ่อุปทานทั้งหมด ส่งผลให้มีการเคลื่อนไหวที่เพิ่มขึ้นในการเปิดเผยและลดการปล่อยก๊าซขอบเขตที่ 3
ตัวอย่างเช่น สภามาตรฐานความยั่งยืนของญี่ปุ่น (SSBJ) ได้เผยแพร่ร่างมาตรฐานการเปิดเผยความยั่งยืนในเดือนมีนาคม 2024 คาดว่ามาตรฐานดังกล่าวจะแล้วเสร็จภายในเดือนมีนาคม 2568 และบังคับใช้ตั้งแต่เดือนมีนาคม 2570 เป็นผลให้บริษัทบางแห่งที่จดทะเบียนในตลาดหลักทรัพย์โตเกียวไพรม์มาร์เก็ตจะต้องเปิดเผยการปล่อยก๊าซเรือนกระจกและข้อมูลอื่นๆ สำหรับห่วงโซ่อุปทานทั้งหมดของตน ซึ่งส่งผลกระทบต่อบริษัทภายในห่วงโซ่อุปทานด้วย
ดังที่กล่าวไว้ข้างต้น กฎระเบียบ เช่น มาตรฐานการเปิดเผยข้อมูล กำลังถูกจัดตั้งขึ้นทีละน้อย และในอนาคตอันใกล้นี้ บริษัทต่างๆ จะต้องคำนวณและเปิดเผยการปล่อยก๊าซเรือนกระจกตลอดห่วงโซ่อุปทานของตน ดังนั้น การคำนวณเหล่านี้ควรดำเนินการอย่างไร กระบวนการพื้นฐานอธิบายไว้ในสี่ขั้นตอน
ขั้นตอนการคำนวณการปล่อยก๊าซเรือนกระจก
ขั้นตอนที่ 1: กำหนดวัตถุประสงค์ของการคำนวณ
อันดับแรก ให้กำหนดวัตถุประสงค์ของการคำนวณ ซึ่งจะต้องเพิ่มความถูกต้องและขอบเขตของการคำนวณให้มากที่สุด แต่ควรคำนึงถึงการเพิ่มขึ้นของแรงงานและต้นทุนที่เกี่ยวข้องด้วย ดังนั้น จึงเป็นเรื่องสำคัญในการกำหนดวัตถุประสงค์ของการคำนวณและตระหนักถึงความถูกต้องและขอบเขตให้เหมาะสม
ขั้นตอนที่ 2: กำหนดขอบเขตของการคำนวณ
ต่อไป กำหนดขอบเขตของการคำนวณ โดยหลักการแล้ว ควรคำนวณการปล่อยก๊าซเรือนกระจกจากตลอดทั้งห่วงโซ่อุปทาน แต่หากไม่มีกิจกรรมที่เกี่ยวข้องหรือผลกระทบของหมวดหมู่เป้าหมายมีขนาดเล็ก ก็สามารถไม่รวมบางส่วนออกจากขอบเขตการคำนวณได้
ขั้นตอนที่ 3: จัดประเภทกิจกรรมและกำหนดวิธีการคำนวณ
เมื่อกำหนดขอบเขตการคำนวณแล้ว ให้จัดประเภทกิจกรรมแต่ละรายการเป็นขอบเขตที่ 1, 2 หรือ 3 (หมวดหมู่ 1-15) และกำหนดวิธีการคำนวณที่เหมาะสมกับวัตถุประสงค์ โดยทั่วไป การคำนวณการปล่อยก๊าซเรือนกระจกจะใช้สูตรพื้นฐานคือ “ปริมาณกิจกรรม คูณ ความเข้มข้นการปล่อยก๊าซ”
ปริมาณกิจกรรม หมายถึง ขนาดของกิจกรรมทางธุรกิจ เช่น ปริมาณไฟฟ้าที่ใช้
ความเข้มข้นการปล่อยก๊าซ หมายถึง ปริมาณการปล่อยก๊าซเรือนกระจกต่อปริมาณกิจกรรม เช่น ปริมาณการปล่อยก๊าซเรือนกระจกต่อกิโลวัตต์ชั่วโมงของการใช้ไฟฟ้า สามารถคำนวณความเข้มข้นการปล่อยก๊าซได้โดยใช้ฐานข้อมูลที่เผยแพร่โดยกระทรวงสิ่งแวดล้อม
ขั้นตอนที่ 4: รวบรวมข้อมูลและคำนวณ
เมื่อตัดสินใจวิธีการคำนวณแล้ว ให้จัดระเบียบและรวบรวมข้อมูลที่จำเป็น จากนั้นคำนวณการปล่อยก๊าซเรือนกระจกตามวิธีการคำนวณที่กำหนด
พิจารณามาตรการลดการปล่อยก๊าซสำหรับแต่ละผลิตภัณฑ์ ชิ้นส่วน และกระบวนการ
จนถึงตอนนี้ เราได้อธิบายวิธีการคำนวณการปล่อยก๊าซเรือนกระจกสำหรับทั้งบริษัท แต่เพียงเท่านี้ยังไม่เพียงพอที่จะดำเนินการลดการปล่อยก๊าซ เพื่อลดการปล่อยก๊าซได้อย่างมีประสิทธิภาพ จำเป็นต้องคำนวณการปล่อยก๊าซอย่างละเอียดตามผลิตภัณฑ์ ชิ้นส่วน กระบวนการ ฯลฯ และระบุจุดอุปสรรค
เมื่อคำนวณการปล่อยก๊าซสำหรับแต่ละกระบวนการ จะมีประสิทธิภาพในการสร้างแผนภาพการไหลของวัสดุที่แสดงให้เห็นถึงการไหลของวัสดุและพลังงานในแต่ละกระบวนการ ดังแสดงในรูปที่ 2 ให้วาดแผนภาพการไหลของวัสดุสำหรับขั้นตอนการผลิตของบริษัทของคุณ และระบุปริมาณวัสดุและพลังงาน (input) ที่ใช้ในแต่ละกระบวนการ และปริมาณวัสดุและของเสีย (output) ที่ผลิตในแต่ละกระบวนการ
การมองเห็นภาพการใช้วัสดุและพลังงานในแต่ละกระบวนการนี้มีประโยชน์เมื่อพิจารณานโยบายการออกแบบและปรับปรุงกระบวนการที่คำนึงถึงการลดการปล่อยก๊าซ
การคำนวณรอยเท้าคาร์บอนผลิตภัณฑ์ (CFP)
การคำนวณ CFP (Carbon Footprint) ก็เป็นวิธีที่มีประสิทธิภาพในการระบุจุดอุปสรรคเช่นกัน CFP หมายถึง ปริมาณการปล่อยก๊าซเรือนกระจกที่ปล่อยออกมาตลอดวงจรชีวิตของผลิตภัณฑ์ ตั้งแต่การจัดหาวัตถุดิบจนถึงการกำจัดและการรีไซเคิล
CFP คำนวณโดยการจัดระเบียบข้อมูลกิจกรรมที่จำเป็นสำหรับแต่ละขั้นตอนและกระบวนการของวงจรชีวิตของผลิตภัณฑ์เป้าหมาย นอกจากการระบุจุดอุปสรรคในการปล่อยก๊าซเรือนกระจกแล้ว CFP ยังสามารถใช้เพื่อส่งเสริมผลิตภัณฑ์คาร์บอนต่ำของบริษัทและเปรียบเทียบซัพพลายเออร์ได้อีกด้วย
ในบรรดาแนวทางการบรรลุ European Green Deal สหภาพยุโรป (EU) ได้ออกกฎระเบียบที่กำหนดให้เปิดเผย CFP ตัวอย่างเช่น กลไกการปรับคาร์บอนชายแดน (CBAM) เป็นหนึ่งในนั้น ระบบนี้ใช้ระบบการซื้อขายก๊าซเรือนกระจกของสหภาพยุโรป (EU ETS) เป็นพื้นฐาน โดยมีผลบังคับใช้ภาษีนำเข้าบางรายการจากประเทศที่มีกฎระเบียบด้านสิ่งแวดล้อมที่ไม่เข้มงวด และธุรกิจที่จัดการผลิตภัณฑ์ที่อยู่ภายใต้ระบบนี้จะต้องคำนวณและรายงาน CFP นอกจากนี้ ยุโรปยังมีการดำเนินการอื่นๆ ในการแนะนำกฎระเบียบที่กำหนดให้รายงานและลด CFP และมีการจับตาดูการพัฒนาในอนาคตอย่างใกล้ชิด
ด้วยพื้นหลังนี้ จำนวนบริษัทที่เริ่มคำนวณ CFP เพิ่มขึ้นทีละน้อย แต่หลายบริษัททำเช่นนั้นหลังจากเสร็จสิ้นการพัฒนาผลิตภัณฑ์ อย่างไรก็ตาม หลังจากเสร็จสิ้นการพัฒนาผลิตภัณฑ์แล้ว จะมีพื้นที่น้อยมากสำหรับการเปลี่ยนแปลงการออกแบบ และแม้ว่าจะดำเนินกิจกรรมลดการปล่อยก๊าซก็ตาม ผลกระทบก็มีจำกัด
เพื่อลดการปล่อยก๊าซ เป็นการดีที่สุดที่จะประมาณการปล่อยก๊าซเรือนกระจกในขั้นตอนการพัฒนาผลิตภัณฑ์และดำเนินวงจร PDCA (วางแผน ทำ ตรวจสอบ ปรับปรุง) อย่างรวดเร็ว โดยธรรมชาติแล้ว การคำนวณที่แม่นยำในขั้นตอนการพัฒนาผลิตภัณฑ์นั้นทำได้ยาก เนื่องจากข้อมูลส่วนใหญ่ไม่สามารถหาได้จนกว่าจะถึงขั้นตอนการผลิตจำนวนมาก ดังนั้น การคำนวณจึงทำได้โดยพิจารณาตรรกะสำหรับการประมาณการปล่อยก๊าซเรือนกระจกจากข้อมูลที่ได้มาในขั้นตอนการพัฒนาผลิตภัณฑ์
ปรับปรุงความถูกต้องของการประมาณการ
วิธีหนึ่งในการประมาณการปล่อยก๊าซได้อย่างแม่นยำในขั้นตอนนี้คือการรวบรวมข้อมูลหลัก ตัวอย่างเช่น สามารถตรวจสอบการปล่อยก๊าซในระหว่างการใช้งานผลิตภัณฑ์โดยการติดตั้งเซนเซอร์กับผลิตภัณฑ์ที่ขายไปแล้ว และคำนวณการปล่อยก๊าซโดยใช้ข้อมูลกิจกรรมที่ได้ นอกจากนี้ ยังสามารถชี้แจงและกำหนดสูตรความสัมพันธ์ระหว่างผลลัพธ์ของการคำนวณการปล่อยก๊าซกับพารามิเตอร์การออกแบบผลิตภัณฑ์ได้อีกด้วย โดยการแทนค่าพารามิเตอร์การออกแบบลงในสูตรการคำนวณ จะสามารถคำนวณการปล่อยก๊าซได้อย่างแม่นยำ ซึ่งทำได้แม้ในขั้นตอนการพัฒนาผลิตภัณฑ์
ความเข้าใจว่าผลิตภัณฑ์ถูกใช้งานจริงอย่างไร ไม่เพียงแต่ปรับปรุงความถูกต้องของการคำนวณการปล่อยก๊าซเท่านั้น แต่ยังนำไปสู่ความเข้าใจถึงความต้องการของลูกค้า ซึ่งอาจเป็นประโยชน์ในการสร้างโอกาสทางธุรกิจใหม่ ๆ
ดังที่ได้อธิบายไว้ข้างต้น ขั้นตอนแรกในการบรรลุ CN คือ “มองเห็นภาพการปล่อยก๊าซเรือนกระจกในปัจจุบัน” โดยการวิเคราะห์รายละเอียดเพิ่มเติม เช่น ตามกระบวนการหรือผลิตภัณฑ์ สามารถระบุจุดอุปสรรค ซึ่งสามารถนำไปสู่การพิจารณามาตรการลดการปล่อยก๊าซที่มีประสิทธิภาพ
